Obsesif kompülsif bozukluklar arasında kabul edilen temizlik hastalığı, her yaş döneminde ve her iki cinsiyette de gözlemlenebiliyor.

Kadınlarda ise, daha çok evde vakit geçirmek zorunda olan bireylerde sıklıkla rastlanılan bir rahatsızlıktır.

Temizlik hastası kişiler genellikle hal ve tavırlarının mantık dışı olduğunun farkında olsalar da bu düşüncelerini kabul etmeyerek arka plana atmaya eğilimlidirler, bu nedenle davranışlarını değiştirmenin onlar için neredeyse imkansız olduğunu söylemek mümkündür.

Diğer obsesif ve kompulsif bozukluklarda olduğu gibi temizlik hastası kişiler de kafalarının içinde dolaşan ve onları sürekli meşgul eden rahatsız edici düşüncelerin etkisinden bir an önce kurtulabilmek adına bu düşüncelerini eyleme dönüştürürler.

Bu kişiler için her yer pırıl pırıl olsa da temizlik yapmak zihinlerinin bir köşesinde yer eden kirlilik ile ilgili olan sorunlarını en aza indirger.

Obsesif-Kompülsif Bozukluk Nedir?

Obsesyon (takıntı) ve kompulsiyon birbirini tamamlayan iki terimdir. Takıntı yani obsesyon, kişinin kendini alıkoyamadığı düşüncelerdir. Temizlik hastalığından yola çıkarak; kişi, evin, ellerinin, kapı kollarının, kıyafetlerinin sürekli kirli olduğu fikrini zihninden atamaz. Kompulsiyon ise, obsesif düşüncenin karşılığıdır. Yani, ellerinin kirli olduğu takıntısı ile sürekli ellerini yıkamak kompulsiyondur.

Temizlik Hastalığı Neden Ortaya Çıkar?

Kişinin psikolojik durumu, yaşam tarzı, günlük rutinleri gibi etkenler temizlik hastalığının ortaya çıkmasında etkilidir. Ancak COVID-19 pandemisi örneği gibi, ani gelişen sıra dışı etkenler de kişide altyapısı bulunan bu rahatsızlığın tetiklenmesini sağlayabilir.

Temizlik hastalığı daha çok ev içerisinde fazla vakit geçirildiğinden dolayı kadınlarda daha fazla olduğu görülmektedir. Erken çocukluk döneminde erkeklerde daha fazla olduğu görülürken, yetişkinlikte cinsiyete göre anlamlı bir farklılık görülmemektedir.

Genelde hastaların meşgul oldukları, odaklandıkları farklı konular yoksa, düşünceler giderek sabitleşir. Giderek artan bir şekilde evin pis olduğu, temizliğe ihtiyaç duyulduğu duygusu bir takıntı haline gelir ve temizliğin çoğu vakada her gün yapılmaya başlanması ile kompulsif davranış ortaya çıkar.

Belirtileri Nelerdir?

Temizlik hastalığının belirtilerinin en belirginleri ellerin temizliği, evin temizliği, bedenin temizliğine dairdir. Her eve geldiğinde kapının önünde üstünü çıkarmak, direkt banyoya girmek ve bu işlemi tüm evdeki bireylere yaptırmak, köşe bucak temizliği hemen hemen her gün yapıyor olmak, banyo saatlerinin 1 saati aşkın alıyor olması, ellerin yıkanmasının sıklığı ve yıkandığı zamanki süresinin fazla oluyor olması, defalarca abdest alıyor olmak, çamaşırları tekrar tekrar yıkamak, bulaşıkları çamaşır suyuyla yıkıyor olmak,  dışarıdan alınan her paketli ürünün temizlenmesi, oyuncakların her gün yıkanması vb. şekilde liste oldukça uzayabilir.

Takıntılı düşünce zaman zaman ‘temiz olmadı ya da kirliyim’ gibi kendini gösterirken, zaman zaman da kendimizin ya da sevdiklerimizin başına kötü şeyler gelecek diye de görülebilir. Örneğin ‘3 kere şampuan sürmezsem, annemin başına kötü bir şey gelecek’ düşüncesi ile kişi ‘3 kere şampuan kullanarak’ annesinin başına gelebilecek kötü şeyi engellemiş olduğunu düşünür.

Temizlik Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Peki temizlik hastalığının tedavi yöntemleri nelerdir? Temizlik hastalığı tedavisi ile ilgili yapılan araştırma ve çalışmalar, bu hastalıktan mustarip olan kişilerin tam anlamıyla iyileşmesi için ilaç tedavisinin ve bir psikoterapi desteğinin beraber yürütülmesi gerektiğini göstermektedir.

Hastalık başlangıçta ufak tefek, kişiyi çok rahatsız etmeden çıktığı bilinir. Titiz olarak adlandırdığımız, düzene, simetriye, kontrol etmeye yatkın olan kişilerin temizlik hastalığı yaşama ihtimalleri daha da yüksektir. Bu yüzden kendisi veya çevresindekiler bu durumdan rahatsız olmaya başladığı anda bir uzmana başvurmaları oldukça önemlidir. Önlem alınmadığı takdirde hastalık kendisini başka türde ve daha büyük şiddette gösterebilir. Örneğin daha önce günde 1 saat evi temizleyen kişilerin, tedavi edilmediği takdirde uykudan kalan tüm zamanlarında evden çıkmayarak temizlik yaptığını biliyoruz.

6 ayı aşmadan gelen hastaların rahatsızlığa oldukça hızlı çözüm aldığı görülmektedir. Fakat uzun yıllar olan rahatsızlıkların düzelmesi de, tedavi süresinin uzamasına neden olmaktadır. Tedavide psikiyatrik muayene sonucu, ihtiyaç dahilinde ilaç tedavisi başlanırken, psikoterapi ile bu tedavi desteklenerek iyilik hali hızlı şekilde kazandırılmaya çalışılmaktadır. Yapılan araştırmalar Bilişsel Davranışçı Terapinin temizlik hastalığı noktasındaki faydasının oldukça yüksek oranda olduğunu da göstermektedir.

Temizlik hastalığı da tedavisi yapılmadığı takdirde diğer obsesif kompulsif bozukluklarda olduğu gibi hem iş ve aile ilişkilerini hem de sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebilir. Buna ek olarak vücudun sürekli olarak su ve temizlik ürünleri ile temas etmesi nedeniyle fiziksel rahatsızlıkları beraberinde getirebilir.

Obsesif kompulsif kişilik bozukluğunun tedavisi uzun soluklu ve zor bir süreç olsa da kesinlikle göz ardı edilmemesi gerekir. Çünkü, temizlik hastalığı gibi obsesif kompulsif bozukluklar kişiye olduğu kadar ailesi ve yakın çevresi ile olan ilişkilerine de orta ve uzun vadede büyük hasarlar verecektir.